Heb ik een burn-out? Of ben ik overspannen?

Stress is een normaal fenomeen maar soms houdt het zó lang aan dat iemand echt vastloopt. Dan spreken we over overspanning of burn-out. De termen worden soms door elkaar gebruikt maar er zijn verschillen. Ook wordt de term burn-out soms te snel in de mond genomen.

Wat weten we anno 2025 over overspanning en burn-out? We geven inzicht in de begrippen en sluiten af met een checklist waarmee je kunt vast stellen of er sprake is van overspannings- en burn-outsignalen.

>> Ben je op zoek naar een stress- en burn-out coach? Neem vrijblijvend contact met ons op. 

Het verschil tussen overspanning en burn-out

Met burn-out wordt in de volksmond steeds vaker bedoeld: het zich opgebrand voelen. Het is echter niet juist om de term te gebruiken bij normale vermoeidheid als gevolg van een dag of een week of zelfs een paar weken hard werken. Zolang er voldoende herstel kan plaatsvinden tussen perioden van stress, is er eigenlijk niet zo veel aan de hand. Je spreekt pas van overspanning of burn-out als er duidelijke symptomen zijn van emotionele, mentale en fysieke uitputting. Verderop vind je een lijst met symptomen.

De NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap) ziet de burn-out als de zwaarste vorm van overspanning. Bij overspanning is er enkele weken tot maanden sprake van stress gerelateerde klachten zoals spanning, piekeren, slaapproblemen en emotionele labiliteit. Met rust, steun en het wegnemen van stressfactoren kun je hiervan meestal binnen enkele weken herstellen. Bij burn-out bestaan de klachten langer dan een half jaar en duurt het herstel maanden of langer. Het verschil tussen overspanning en burn-out zit hem dus vooral in de duur en de ernst van de klachten. Bedrijfsartsen hanteren ongeveer dezelfde definitie volgens de richtlijnen van de NVAB (Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde).

Zijn overspanning en burn-out altijd werkgerelateerd?

Van oudsher wordt de burn-out inderdaad gezien als een werkgerelateerd fenomeen en de WHO (wereldgezondheidsorganisatie) definieert de burn-out nog steeds als een toestand die het gevolg is van chronische werkstress. Ook de belangrijkste erkende burn-out vragenlijsten, zoals de Maslach Burnout Inventory (MBI) en de Utrechtse Burnout Schaal (UBOS), gaan uit van klachten door werk.

Toch wordt de burn-out meer en meer gezien als het gevolg van chronische stress die niet alleen door werk veroorzaakt wordt. In Zweden bestaat sinds 2005 bijvoorbeeld een erkende medische diagnose voor uitputting: het “utmattningssyndrom” (UMS), internationaal vertaald als exhaustion disorder. Deze diagnose erkent niet alleen werkstress maar alle vormen van langdurige stress. Om de diagnose te stellen moet stress minstens zes maanden hebben aangehouden en moeten andere psychische stoornissen eerst zijn uitgesloten.

Bestaat er een diagnose burn-out?

Zweden is tot nu toe het enige land dat, met het “utmattningssyndrom”, een erkende diagnose hanteert. In de DSM-5-TR (2022), het diagnostische handboek bij mentale stoornissen, staat de burn-out niet. De klachten overlappen met andere stoornissen zoals depressie, angst of een aanpassingsstoornis. Omdat burn-out niet in de DSM staat en ook niet erkend wordt door de basisverzekering, wordt de behandeling alleen door zorgverzekeraars vergoed als een psycholoog een diagnose stelt die wél in de DSM valt. In de praktijk zal een psycholoog bij langdurige klachten meestal inderdaad een DSM-diagnose stellen, waardoor de behandeling alsnog vergoed wordt.

Hoe kijkt het re-integratiebureau naar overspanning en burn-out?

Als re-integratiebureau en verzuimspecialist stellen we géén diagnose. Voor ons werk maakt het eigenlijk niet veel uit wat de precieze diagnose is. Onze taak is het, om medewerkers te helpen weer aan de slag te gaan, rekening houdend met hun belastbaarheid. De belastbaarheid wordt vastgesteld door de bedrijfsarts. Bij re-integratie na burn-out is het belangrijk dat er ruimte is om te herstellen en dat er gekeken wordt naar wat mogelijk is, rekening houdend met de huidige en hopelijk toenemende belastbaarheid. Goede begeleiding vanuit de werkgever tijdens het re-integreren na een burn-out is cruciaal.

>> Lees hier meer over hoe je iemand goed begeleidt bij re-integratie na burn-out.
>> Lees hier wat je kunt doen om overspanning en burn-out te voorkomen op het werk. 

Signalen van overspanning en burn-out

Wil je overspanning of burn-out op tijd herkennen? Hieronder zie je een lijst met symptomen. De bovenste komen zowel bij overspanning als bij burn-out voor. De onderste symptomen wijzen sterker op een burn-out.

Klachten die zowel bij overspanning als bij burn-out voorkomen

• Moeite met concentreren of dingen onthouden
• Verminderd overzicht en moeite met plannen of organiseren
• Moeite om beslissingen te nemen
• Sneller geïrriteerd of prikkelbaar
• Stemmingswisselingen of somberheid
• Gevoel van overbelasting of opgejaagd zijn
• Spanningsklachten zoals hoofdpijn, spierpijn, nek-/schouderklachten
• Slaapproblemen: moeite met inslapen, doorslapen of niet uitgerust wakker worden
• Verminderde productiviteit of moeite om taken af te ronden
• Meer fouten of slordigheden dan normaal
• Minder zin in sociale contacten of hobby’s
• Terugtrekgedrag of minder betrokkenheid bij werk en omgeving

Signalen die sterker wijzen op een burn-out

• Diepgaande uitputting (moe, ook na een weekend, vakantie of langere periode van rust
• Gevoel van mentale traagheid of verdoofdheid
• Geheugenproblemen die hardnekkig zijn
• Gevoel van machteloosheid en geen grip meer hebben
• Cynisme of negatieve gevoelens tegenover werk, mensen of situaties
• Structureel verlies van motivatie en betrokkenheid
• Sterke vermindering van het vermogen om te genieten
• Fysieke klachten die niet verdwijnen, zoals hartkloppingen, maag-darmproblemen of blijvende spanning in het lichaam
• Ernstige of langdurige slaapproblemen
• Sociaal en emotioneel terugtrekken

Let op: Deze lijst is een hulpmiddel. Bij duidelijke klachten is het belangrijk om contact op te nemen met een huisarts of specialist.

Tot slot

Je bent nu goed op de hoogte van hoe er anno 2025 naar overspanning en burn-out wordt gekeken en kent de signalen. Herken je signalen bij jezelf of je werknemer? En wil je meer weten over onze dienst stress- en burn-outcoaching? Neem dan vrijbijvend contact met ons op.